Χώρα μελέτης: Βέλγιο
Περιοχή εστίασης: Φωνητική ενημερότητα
Τύπος μαθησιακής δυσκολίας που υποστηρίζει αυτή η Καλή Πρακτική
- Δυσκολίες στην Ανάγνωση ή τη Γραφή
Στόχοι και σκοποί της Καλής Πρακτικής
Τις τελευταίες δεκαετίες, οι έρευνες έχουν δείξει ότι η φωνητική ενημερότητα είναι ένα από τα καλύτερα όπλα που έχουν οι εκπαιδευτικοί στο οπλοστάσιό τους όταν διδάσκουν μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες. Αυτοί οι μαθητές πρέπει να ξεπεράσουν το εμπόδιο της κατανόησης των φωνημάτων και να μάθουν πώς να τα χρησιμοποιούν για τη δημιουργία λέξεων εφόσον η γνώση της αλφαβήτου έχει αποδειχθεί κρίσιμη για τις μελλοντικές ικανότητες ανάγνωσης του μαθητή ανεξαρτήτως ικανοτήτων. Συνεπώς, οι εκπαιδευτικοί χρειάζεται να παρέχουν στους μαθητές τους μια σταθερή βάση.
Αυτή η καλή πρακτική, μέσω της χρήσης ενσωματωμένων φωνημάτων σε ψηφιακές εικόνες, σκοπεύει να οδηγήσει τους μαθητές από τη φάση του προ-αλφαβητισμού στη φάση του αλφαβητισμού.
Έχει ως στόχο:
- Τους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες, ειδικά αυτούς με δυσλεξία. Με τη χρήση μνημονικών στρατηγικών, σκοπεύει να εξοικειώσει αυτούς τους μαθητές με τα σύμφωνα και ως αποτέλεσμα να τους βοηθήσει να αναπαράγουν νέες λέξεις που ξεκινούν ή/και τελειώνουν με ένα οποιοδήποτε σύμφωνο.
- Τους δασκάλους στη γενική εκπαίδευση που ψάχνουν για αποδοτικές πρακτικές φωνημάτων.
Σύντομη περιγραφή της καλής πρακτικής
Αυτή η μνημονική στρατηγική ενσωματωμένων φωνημάτων έχει ως στόχο τους νέους μαθητές στο ξεκίνημα τους ταξιδιού τους προς τη μάθηση της ξένης γλώσσας. Πριν παρουσιαστούν τα γράμματα της αλφαβήτου, πρέπει να υπάρχει μια σαφής κατανόηση του πώς λειτουργούν τα φωνήματα έτσι ώστε να βοηθηθούν οι μαθητές να γίνουν επιτυχημένοι μαθητές της γλώσσας στο μέλλον.
Σε αυτή την πρακτική, το στοχευμένο ερέθισμα (ένα γράμμα) είναι πλήρως ενσωματωμένο σε μια εκπαιδευτική κάρτα (πχ το γράμμα /r/ ώς μέρος ενός ρομπότ) το οποίο εν συνεχεία παρουσιάζεται στον μαθητή. Ο δάσκαλος ονομάζει το γράμμα και περιμένει τον μαθητή να το επαναλάβει σωστά. Με αυτόν τον τρόπο, ο δάσκαλος ταιριάζει το γράμμα με τον ήχο και ο μαθητής δημιουργεί μια σύνδεση μεταξύ αυτών και της εικόνας, καθιστώντας το ευκολότερο να το ανακαλέσουν και εν τέλει να συγκρατήσουν και να χρησιμοποιήσουν την πληροφορία σωστά στο μέλλον.
Κάτι το οποία θα μπορούσε να γίνει μέρος της διαδικασίας είναι τα τραγουδάκια. Ο συνδυασμός τους ήχου του γράμματος με έναν ρυθμό μπορεί να είναι ακόμα πιο αποτελεσματικός καθώς τα παιδιά μικρών ηλικιών έχουν μια αγάπη στο τραγούδι. Εάν καταφέρουμε να τους «κολλήσει» στο μυαλό, θα είναι πολύ ευκολότερο για αυτούς να θυμούνται τον ήχο και το όνομα του γράμματος μακροπρόθεσμα.
Η διάρκεια αυτής της μεθόδου που μπορεί να κρατήσει εωσότου να φέρει αποτελέσματα, ποικίλει σύμφωνα με τις δυσκολίες και τις ικανότητες του μαθητή.
3 Βασικές μαθησιακές Αρχές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτή την Καλή Πρακτική για την υποστήριξη των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες
- Χρήση εικόνων έτσι ώστε η μάθηση να είναι πιο διασκεδαστική και ευκολότερη. Οι πρακτικές που βάζουν σε χρήση περισσότερες από μια αισθήσεις φέρουν βέλτιστα αποτελέσματα όταν μιλάμε για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Εισάγοντας ένα οπτικό βοήθημα, κάνουμε αμέσως τη νέα πληροφορία αξιομνημόνευτη. Για αυτή τη συγκεκριμένη πρακτική, το οπτικό βοήθημα μπορεί να είναι μια διάσημη φιγούρα της ποπ κουλτούρας για να αυξηθούν οι πιθανότητες συγκράτησης της πληροφορίας. Όταν οι μαθητές βλέπουν τον αγαπημένο τους χαρακτήρα, ενθουσιάζονται και βλέπουν τη διαδικασία περισσότερο ως παιχνίδι. Αμέσως ενδιαφέρονται περισσότερο και επομένως αφοσιώνονται περισσότερο. Κάνοντας το βασικό χαρακτηριστικό της πρακτικής διασκεδαστικό, εξασφαλίζουμε περισσότερους ενδιαφερόμενους μαθητές με πολλές γνώσεις.
- Παραγωγή νέων λέξεων ως τρόπος ενσωμάτωσης της νέας γνώσης αλλά και τόνωσης της αυτοπεποίθησης. Η μάθηση δεν έχει νόημα εάν δεν μπορείς να τη χρησιμοποιήσεις.Σε αυτή την πρακτική, εφόσον η απόκτηση της αντιστοιχίας γράμματος-ήχου είναι μόνο το πρώτο βήμα, η ενθάρρυνση των μαθητών να βάζουν σε λειτουργία αυτό που έμαθαν είναι ύψιστης σημασίας καθώς βλέπουν ότι η δουλειά που έκαναν, έπιασε τόπο. Αυτό είναι σημαντικό όχι μόνο για την πρόοδό τους, αλλά επίσης και για την αυτοπεποίθησή τους. Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες πολύ συχνά έχουν έλλειψη αυτοπεποίθησης επειδή συγκρίνουν τους εαυτούς τους με τους συμμαθητές τους. Επιπλέον, δεν κατανοούν την ύλη με ευκολία κάτι το οποίο τους γεμίζει με απογοήτευση και τους κάνει να θέλουν να τα παρατήσουν. Ωστόσο, όταν ενθαρρύνονται να χρησιμοποιήσουν τη νέα τους ικανότητα, συνειδητοποιούν ότι μπορούν να μάθουν και ότι όντως μαθαίνουν, απλώς έχουν ανάγκη τον σωστό τρόπο. Συνεπώς, η αυτοπεποίθησή τους ανεβαίνει και έτσι γίνονται πιο πρόθυμοι να μάθουν.
- Ενδυνάμωση της αλφαβητικής ικανότητας των μαθητών η οποία είναι το κλειδί για επιτυχημένους αναγνώστες στο μέλλον. Όπως είναι κοινή πρακτική με τα πάντα, η κατασκευή ισχυρών θεμελίων σημαίνει κατασκευή ισχυρής κατασκευής. Όσον αφορά την εκμάθηση της γλώσσας, αυτή η βάση είναι η γνώση της αλφαβήτου. Οι μαθητές, όταν αντιμετωπίζουν μια ξένη γλώσσα, έχουν να αντιμετωπίσουν με ένα νέο σύστημα ήχων και μερικές φορές ένα τελείως διαφορετικό αλφάβητο. Όταν βεβαιωθούμε πως οι μαθητές έχουν κατακτήσει τη φωνημική γνώση, κάνουμε το πρώτο σημαντικό βήμα προς την κατάκτηση της γνώσης. Από τότε και στο εξής, οι εκπαιδευτές μπορούν να ξεκινούν να χτίζουν από κάτω προς τα επάνω. Από φωνήματα σε λέξεις, λέξεις σε προτάσεις, προτάσεις σε κείμενα. Και φυσικά, έχοντας κατακτήσει τις βασικές πληροφορίες, είναι ευκολότερο να χτιστεί η συνολική χρήση της γλώσσας.
Στρατηγικές που χρησιμοποιήθηκαν στο πλαίσιο της καλής πρακτικής
- Στρατηγικές για την τροποποίηση ή τη δημιουργία διδακτικού υλικού έτσι ώστε να ταιριάζει σε διαφορετικές ικανότητες.
- Δημιουργία ενός θετικού και υποστηρικτικού περιβάλλοντος στην τάξη.
Αποτελέσματα και αντίκτυπος
Στη μελέτη αυτής της καλής πρακτικής, τα αποτελέσματα μπορούν να θεωρηθούν μονάχα ενθαρρυντικά.
Πριν την εφαρμογή της νέας τεχνικής σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, η απόδοσή τους στην ακρίβεια γράμματος-ήχου ήταν κάτω από τον μέσο όρο. Με την εισαγωγή εκπαιδευτικών καρτών, α δεδομένα ακρίβειας έδειξαν μια αυξανόμενη τάση. Ωστόσο, αξίζει να αναφερθεί ότι η ακρίβεια γράμματος-ονόματος έδειξε μια πολύ πιο απότομη αύξηση.
Επιπροσθέτως, όλοι οι μαθητές ήταν ικανοί να παράξουν νέες λέξεις που ξεκινούσαν ή/και τελείωναν με το γράμμα-στόχο. Φυσικά, ο αριθμός των παραγόμενων λέξεων εξαρτιόταν από την πρόοδο και ικανότητα μάθησης του κάθε παιδιού ξεχωριστά. Είναι αλήθεια όμως πως όλοι κατάφεραν να επιτύχουν αυτόν τον στόχο.
Κάτι άλλο άξιο αναφοράς είναι ότι όλοι οι μαθητές είχαν θετική στάση προς τη μέθοδο. Είναι σημαντικό να εμπλέκουμε τους μαθητές με δραστηριότητες που απολαμβάνουν διότι μόνο τότε μπορούμε να σιγουρευτούμε ότι θα συμμετέχουν ενεργά στο μάθημα και τη διαδικασία μάθησης γενικά.
Επιπλέον, αφού οι μαθητές είχαν καταφέρει να μάθουν πολύ καλά όλες τις αντιστοιχίες γραμμάτων-ήχων, υπήρχε μια εμφανής ώθηση της αυτοπεποίθησής τους την οποία η ερευνητές αντιλήφθηκαν εξαιτίας της προθυμίας τους να δημιουργούν νέες λέξεις. Βοηθώντας τους μαθητές να καταφέρνουν μικρές νίκες, τους βοηθούμε να χτίσουν ένα ιστορικό επιτυχιών. Ως αποτέλεσμα, είναι πολύ πιθανό να αναπτύξουν μια αίσθηση αποδοτικότητας και επομένως να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση στις ικανότητές τους, γεμίζοντας έτσι την τάξη με παθιασμένους και ενθουσιώδεις μαθητές.
Τέλος, όλοι οι γονείς εξέφρασαν την ικανοποίησή τους ως προς τη μέθοδο και τα θετικά αποτελέσματα που είχε στα παιδιά τους συνολικά.
Αποδεικτικά στοιχεία για τους λόγους για τους οποίους θεωρείται Καλή Πρακτική
Η μνημονική καθοδήγηση έχει ωφελήσει μαθητές σε γενική και ειδική εκπαίδευση σε όλα τα ακαδημαϊκά επίπεδα, από το Δημοτικό έως και την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Εξαιτίας της πολύπλευρής της φύσης, μπορεί να προσαρμοστεί σε πολλαπλούς ακαδημαϊκούς τομείς, αλλά όμως έχει συγκεκριμένη αποδεδειγμένη επιτυχία στην αύξηση του λεξιλογίου και των πραγματολογικών πληροφοριών στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες ειδικότερα.
Η αποδοτικότητα των μνημονικών στρατηγικών στην κατάκτηση της αντιστοιχίας γράμματος-ήχου έχει καταγραφεί πολλαπλές φορές από ερευνητές. Αυτή η πρακτική έχει υπάρξει το αντικείμενο αρκετών μελετών για πάνω από δυο δεκαετίες. Με μια απλή αναζήτηση, μπορούμε να ανακαλύψουμε πλήθος αυτών των μελετών οι οποίες μαρτυρούν την αποδοτικότητα της πρακτικής αυτής.
Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η μελέτη από την οποία ελήφθη αυτή η πρακτική είχε μονάχα θετικά αποτελέσματα να επιδείξει για όλους τους εμπλεκόμενους και έτσι αποδεικνύεται ως επιτυχημένη τεχνική στη διδασκαλία φωνητικής ενημερότητας.
Επιπλέον, οι συμπεριφορές οι οποίες είχαν τα παιδιά κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, καθώς και η τελική ανατροφοδότηση που έδωσαν οι ίδιοι και οι γονείς τους, την καθιστούν ως καλή πρακτική εφόσον όλοι ήταν χαρούμενοι.
Μεταβιβασιμότητα
Αυτή η πρακτική είναι εύκολα μεταβιβάσιμη σε οποιαδήποτε γλώσσα θέλει να μάθει κανείς, σε οποιοδήποτε επίπεδο, σε όλους τους μαθητές.
Δεδομένου ότι συζητούμε για τη βάση μιας γλώσσας, αυτή η πρακτική μπορεί να εφαρμοστεί σε ένα γενικό εκπαιδευτικό περιβάλλον ασχέτως των ικανοτήτων των μαθητών. Πρέπει να θεωρείται ως μια εισαγωγή στην επιθυμητή γλώσσα, εννοώντας ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί από την Α’ Δημοτικού καθώς τα περισσότερα σχολεία στην Ευρώπη εισάγουν δεύτερη γλώσσα (συνήθως τα αγγλικά) στις δύο πρώτες τάξεις του δημοτικού.
Στα τελικά τους στάδια, οι ενσωματωμένες μνημονικές στρατηγικές μπορούν να γίνουν επίσης παιχνίδι στην τάξη. Χωρίζουμε την τάξη σε ομάδες και αναθέτουμε διάφορα γράμματα κάθε φορά για να δούμε ποια ομάδα μπορεί να επινοήσει περισσότερες λέξεις που ξεκινούν ή τελειώνουν με το γράμμα-στόχο.
Επιπλέον, στις Λατινογενείς γλώσσες ή σε αυτές με Κυριλλικό αλφάβητο όπου μοιράζονται το ίδιο αλφάβητο πάνω κάτω, και σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα περιέχουν ίδιες ή παρόμοιες λέξεις για το ίδιο αντικείμενο, θα ήταν ιδιαίτερο βοηθητικό για τους μαθητές να συνδυάζουν τις εκπαιδευτικές κάρτες και επομένως τα γράμματα που αντιπροσωπεύουν με κάτι που ήδη γνωρίζουν στη γλώσσα τους. Έτσι, θα είναι ικανοί να θυμούνται τα φωνήματα χωρίς καμία προσπάθεια.
Πόροι που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο της Καλής Πρακτικής
Οι μνημονικές εκπαιδευτικές κάρτες που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτή την πρακτική μπορούν να δημιουργηθούν με δύο τρόπους. Είτε στο χέρι είτε με τη βοήθεια ενός υπολογιστή και ενός εκτυπωτή.
Η πρώτη μέθοδος απαιτεί περισσότερο χρόνο και προσπάθεια από την πλευρά του εκπαιδευτικού. Επίσης απαιτείται να είναι δημιουργικοί και καλλιτεχνικής φύσεως, κάτι που δεν ισχύει πάντα, και επομένως αυτό κάνει τη διαδικασία εξαιρετικά χρονοβόρα, πολύπλοκη και σχεδόν απίθανη. Ωστόσο, για εκείνους τους εκπαιδευτικούς με καλλιτεχνικές τάσεις, θα μπορούσε να είναι μια πολύ διασκεδαστική διαδικασία.
Στον αντίποδα, η χρήση υπολογιστή είναι πολύ πιο αποτελεσματική μέθοδος. Οι εκπαιδευτικοί δεν χρειάζεται να ξοδεύουν παραπάνω από λίγα λεπτά του χρόνου τους στη δημιουργία και εκτύπωση των εκπαιδευτικών καρτών. Είναι μάλιστα ακόμα πιο πιθανό ότι στις πιο μελετημένες γλώσσες υπάρχουν ήδη παραδείγματα στο διαδίκτυο, έτοιμα προς χρήση.
Κρίσιμα ζητήματα
Ίσως το μόνο ζήτημα που θα μπορούσε να παρακωλύσει το επιτυχές αποτέλεσμα αυτής της μεθόδου είναι η έλλειψη γνώσης τους εκπαιδευτικού στην καθοδήγηση των φωνημάτων. Πριν την εφαρμογή της μεθόδου στους μαθητές τους, πρέπει πρώτα να το μελετήσουν εκτενώς ή ακόμα και να συμμετέχουν σε κάποιο σεμινάριο ως προς το πώς να διεξάγουν τη διδασκαλία με επιτυχία. Μόνο σε αυτή την περίπτωση θα βεβαιωθούν ότι δεν θα δημιουργήσουν περαιτέρω μπέρδεμα που να προστίθεται στην πιθανή σύγχυση των μαθητών.
Άλλο ένα σημαντικό ζήτημα, το οποίο έχει επίσης να κάνει με τους δασκάλους, είναι η στάση τους προς τους μαθητές. Πρέπει να είναι ενθαρρυντικοί και υπομονετικοί, να μην δημιουργούν εχθρικό περιβάλλον όταν οι μαθητές δεν φέρουν επιτυχίες και πρέπει να βρίσκουν τρόπους μέσα από τους οποίους να βοηθούν τα παιδιά χωρίς να δημιουργούν παραπάνω άγχος.
Πρόσθετη μάθηση που μπορούμε να αντλήσουμε από αυτό το παράδειγμα Καλής Πρακτικής
Εφόσον έχουμε να κάνει με τα αρχικά στάδια της κατάκτησης μια γλώσσας και πιθανώς με πολύ μικρούς μαθητές, αυτή η πρακτική μας βοηθά να έχουμε υπόψη να θέτουμε ρεαλιστικούς στόχους. Όταν μαθαίνουμε ξένες γλώσσες, είναι ιδιαίτερα δύσκολο και ακόμα πιο απαιτητικό για τους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες να έχουν φωνητική ενημερότητα. Οι προσδοκίες των εκπαιδευτικών πρέπει να μετριάζονται και να μειώνονται προς την επίτευξη ενός στόχου του οποίου οι μαθητές μπορούν να δουν την πρακτική του χρήση.
Επιπρόσθετα, μας υπενθυμίζει ότι η μάθηση είναι μια συνεχής διαδικασία η οποία πρέπει να συνεχίζει ασχέτως με τι έχουμε ήδη επιτύχει. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όταν έχει επιτευχθεί η γνώση γράμματος-ήχου και γράμματος-ονόματος, πρέπει να θεωρείται το σημείο αξιολόγησης από όπου ο εκπαιδευτικός μπορεί να ξεκινήσει την αξιολόγηση των ικανοτήτων του μαθητή και όχι το τέλος του μαθήματος. Αυτό ήταν εμφανές από την προθυμία των μαθητών να δημιουργούν νέες λέξεις.
Τέλος, αν και γνωρίζουμε πώς λειτουργούν οι στρατηγικές μνημονικής, χρειάζεται να διεξαχθούν περισσότερες μελέτες σε αυτή τη συγκεκριμένη πρακτική της ενσωματωμένης μνημονικής καθώς είναι ακόμα σε στοιχειώδες επίπεδο. Πρέπει να την εξελίξουμε σε μια περαιτέρω πρακτική που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε μετέπειτα στάδια. Έχει τη δυνατότητα να γίνει πολυαισθητηριακή και επομένως πιο αποτελεσματική για τους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες.
