Χώρα μελέτης: Ιταλία
Τύπος μαθησιακής δυσκολίας που υποστηρίζει η καλή πρακτική
- Δυσκολίες στην ανάγνωση και γραφή
- Κοινωνικές ή συναισθηματικές δυσκολίες
Στόχοι και σκοποί της καλής πρακτικής
Η συγκεκριμένη καλή πρακτική έχει ως στόχο να παρέχει επαγγελματική καθοδήγηση και ανάπτυξη στους εκπαιδευτικούς, προσφέροντας έναν είδος επιτομής στρατηγικών, τεχνικών και δραστηριοτήτων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά τη διδασκαλία ξένων γλωσσών σε μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες. Οι κατευθυντήριες γραμμές περιλαμβάνουν στην πραγματικότητα ενδείξεις που αντλούνται από τις πιο πρόσφατες εξελίξεις στην επιστημονική έρευνα (διδασκαλία γλωσσών, ένταξη, διαφορετικές τάξεις) και την εμπειρία πεδίου της ομάδας εργασίας που ανέπτυξε το κείμενο. Οι πληροφορίες που περιλαμβάνονται είναι ουσιαστικές αλλά πλήρεις και υποστηρίζουν όσους μόλις προσεγγίζουν το θέμα. Έχει σχεδιαστεί από την οπτική γωνία του εκπαιδευτικού και των ερωτημάτων που μπορεί να προκύψουν στην πράξη. Η λέξη “Vademecum” (από τα λατινικά “έλα μαζί μου”) επιλέχθηκε μάλιστα ως τίτλος για να υποδείξει ότι το έγγραφο θέλει να συνοδεύει τον εκπαιδευτικό σε όλα τα στάδια των διδακτικών διαδικασιών.
Σύντομη περιγραφή της καλής πρακτικής
Το έγγραφο απευθύνεται σε όλους τους καθηγητές ξένων γλωσσών όλων των σχολικών επιπέδων, σε εκπαιδευτικούς εξειδικευμένους στη διδασκαλία μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες, γλωσσικούς διαμεσολαβητές κ.λπ., επομένως το περιβάλλον και η διάρκεια μπορεί να ποικίλλουν, όπως και η ηλικία των τελικών αποδεκτών, δηλαδή των μαθητών, που κυμαίνεται από το επίπεδο του δημοτικού σχολείου (5-6 ετών) έως το ανώτερο δευτεροβάθμιο επίπεδο (18-19 ετών).
Το περιεχόμενο είναι οργανωμένο σε διάφορες ενότητες:
- Γενικές αρχές – αυτή η ενότητα περιέχει τις νομικές αναφορές σχετικά με το εκπαιδευτικό σύστημα και τις μαθησιακές δυσκολίες, καθώς και μια επισκόπηση των μαθησιακών δυσκολιών και της αλληλεπίδρασής τους με τις ξένες γλώσσες.
- Δεξιότητες των εκπαιδευτικών – αυτή είναι η κύρια ενότητα του εγγράφου, που εστιάζει σε διάφορες πτυχές της διδακτικής πρακτικής: παρατήρηση· δημιουργία προσβασιμότητας, κίνητρο και θετικό μαθησιακό περιβάλλον· εφαρμογή της διδασκαλίας γλωσσών μέσω της ανάπτυξης διαφορετικών δεξιοτήτων (ανάγνωση, γραφή, ακρόαση, ομιλία), καθώς και λεξιλογίου, γραμματικής και φωνολογικής επίγνωσης· αξιολόγηση.
- Τεστ INVALSI και τελική εξέταση – αυτή η ενότητα περιέχει οδηγίες για το πώς να αντιμετωπιστεί το τεστ αγγλικών INVALSI και η συμμετοχή των μαθητών στις τελικές εξετάσεις λυκείου.
3 Βασικές μαθησιακές αρχές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτή την Καλή Πρακτική για την υποστήριξη των μαθητών με Μαθησιακές Δυσκολίες
1. Προσβασιμότητα και περιβάλλον τάξης – Η προσβασιμότητα μπορεί να ενισχυθεί μέσω: συστηματικής προσέγγισης, με σαφή σχεδιασμό μαθήματος, στιγμές επανάληψης και εδραίωσης περιεχομένου, οργάνωση των δραστηριοτήτων με δομή υπο-δραστηριοτήτων· πολυαισθητηριακής μάθησης· διαφοροποίησης των εργασιών, ανάδειξης ταλέντων· προσαρμογής του προφορικού και γραπτού λόγου ως προς το μήκος, το λεξιλόγιο, την πρακτική χρήση και τη μορφοποίηση κειμένων. Το περιβάλλον της τάξης μπορεί να δημιουργηθεί καλλιεργώντας συναισθηματικές και κοινωνικές πτυχές: διατήρηση της κινητοποίησης με πρωτότυπες δραστηριότητες κατάλληλες για τις δεξιότητες· στόχευση στην αυτονομία και την αυτοεκτίμηση· παροχή υποστήριξης στη διαχείριση του άγχους· αξιοποίηση της γνωστικής ποικιλομορφίας, επίσης μέσω της υπεράσπισης και προβολής ιστοριών επιτυχίας· προσέγγιση των μαθητών με ενσυναίσθηση.
2. Εφαρμογή – Πολλές τεχνικές μπορούν να βοηθήσουν στην ανάπτυξη των διαφορετικών γλωσσικών δεξιοτήτων.
– Ανάγνωση/ακρόαση: δραστηριότητες cloze και jigsaw με διάφορες προσαρμογές· μετα-στρατηγική προσέγγιση, για να κάνει ο μαθητής συνειδητό τον τρόπο που μπορεί να ξεπερνά εμπόδια· εκτεταμένη κατανόηση με διάφορες τεχνικές (skimming, scanning, μετακωδικοποίηση, TPR, κ.λπ.).
– Γραφή/ομιλία: (αυτο)βιογραφία· αφήγηση ιστοριών· δραματοποίηση, αλυσιδωτός διάλογος, παιχνίδι ρόλων για ενίσχυση των διαδραστικών δεξιοτήτων· ενσωμάτωση οπτικών και γλωσσικών πληροφοριών και πλαισιοποίηση· υποστήριξη στην ανάκτηση των αναγκαίων γλωσσικών δεξιοτήτων και προσεκτικός σχεδιασμός του γραπτού κειμένου· δυνατότητα χρήσης υποστηρικτικών εργαλείων, όπως επεξεργασία κειμένου, θησαυρός λέξεων.
– Φωνολογική επίγνωση: μέσω τυπικών και άτυπων δραστηριοτήτων (στοχευμένες, πολυτροπικές ασκήσεις έναντι ποιημάτων, τραγουδιών, κ.λπ.).
– Λεξιλόγιο: πλαισιοποίηση· πολυαισθητηριακή προσέγγιση· διαγράμματα, μεταξύ άλλων.
– Γραμματική: κυρίως επαγωγική, παιχνιδιάρικη, εξατομικευμένη και συγκεκριμένη προσέγγιση.
3. Αξιολόγηση – Σημασία της αρχικής εκτίμησης για τον προσδιορισμό του σημείου εκκίνησης του μαθητή· εστίαση σε μια διαμορφωτική και ολιστική αξιολόγηση, αντί για μια συνοπτική, ώστε η απόδοση να ενταχθεί σε ολόκληρη την πορεία μάθησης και σε σχέση με την πρόοδο· σημασία της σαφούς ορισμού των κριτηρίων αξιολόγησης, των προσδοκιών και των στόχων, προωθώντας επίσης την ανταλλαγή με τον μαθητή και ενθαρρύνοντας την αυτοαξιολόγηση.
Στρατηγικές που χρησιμοποιήθηκαν στο πλαίσιο της Καλής Πρακτικής
- Προσαρμογή της διδασκαλίας σε διάφορα μαθησιακά στυλ.
- Εξατομικευμένα Σχέδια Μάθησης.
- Καθοδήγηση για τη δημιουργία και εφαρμογή εξατομικευμένων σχεδίων μάθησης.
- Στρατηγικές για την τροποποίηση ή δημιουργία διδακτικών υλικών ώστε να ταιριάζουν σε διαφορετικές ικανότητες.
- Δημιουργία θετικού και υποστηρικτικού περιβάλλοντος στην τάξη.
Αποτελέσματα και αντίκτυπος
Όπως αναφέρθηκε ήδη στην ενότητα των βασικών αρχών μάθησης, η αξιολόγηση στη διδασκαλία ξένων γλωσσών σε μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες θα πρέπει να ακολουθεί μια ολιστική και διαμορφωτική προσέγγιση, λαμβάνοντας υπόψη την εκπαιδευτική πορεία του μαθητή συνολικά, αξιολογώντας την πρόοδο που σημειώθηκε από το αρχικά αξιολογημένο σημείο εκκίνησης.
Η αξιολόγηση μπορεί να πραγματοποιηθεί συλλέγοντας δεδομένα τόσο με επίσημο όσο και με ανεπίσημο τρόπο: αυτές οι δύο μέθοδοι θα πρέπει να ενσωματώνονται, καθώς και οι δύο παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες.
- Η επίσημη αξιολόγηση περιλαμβάνει γραπτά και προφορικά τεστ. Η προσβασιμότητα είναι κεντρικό ζήτημα, το οποίο μπορεί να επιτευχθεί και στις δύο μορφές, υιοθετώντας συγκεκριμένες στρατηγικές. Για τη γραπτή αξιολόγηση, μεταξύ άλλων: μορφοποίηση κειμένου, σαφείς οδηγίες, ασκήσεις που ελέγχουν δεξιότητες μεμονωμένα και είναι σταδιακά αυξανόμενης δυσκολίας, επιπλέον χρόνος και αντισταθμιστικά εργαλεία, διαίρεση του τεστ σε μικρότερα τεστ για μείωση της γνωστικής κόπωσης. Όσον αφορά το προφορικό τεστ, συνιστάται να προγραμματίζεται εκ των προτέρων, ώστε να προετοιμάζεται ανάλογα ο μαθητής και να του επιτρέπεται η χρήση αντισταθμιστικών εργαλείων (χάρτες, βοηθητικές σημειώσεις, σχήματα κ.λπ.) και να υιοθετείται η εξής δομή:
- Φάση προθέρμανσης, μη αξιολογούμενη, κατά την οποία ο μαθητής μπορεί να ενεργοποιήσει ξανά τις γλωσσικές του γνώσεις μέσω ελεύθερης αλληλεπίδρασης·
- Φάση προετοιμασίας, μη αξιολογούμενη, στην οποία ο εκπαιδευτικός εξηγεί την εργασία και ο μαθητής μπορεί να προετοιμαστεί, συμβουλευόμενος και τα αντισταθμιστικά του εργαλεία·
- Φάση παραγωγής, κατά την οποία ο μαθητής εκτελεί την εργασία και μπορεί να βοηθηθεί με καθοδηγητικές ερωτήσεις.
Επιπλέον χρόνος μπορεί να δοθεί τόσο για τη γραπτή όσο και για την προφορική αξιολόγηση και, σε σοβαρές περιπτώσεις, ο μαθητής μπορεί να απαλλαγεί από το γραπτό μέρος.
Η ανεπίσημη αξιολόγηση πραγματοποιείται μέσω παρατήρησης, καθοδηγούμενη από τις εξής αρχές: εστίαση στους στόχους· επιλογή συγκεκριμένης δραστηριότητας για παρατήρηση· επιλογή μέσου στο οποίο θα καταγράφονται οι σημειώσεις παρατήρησης.
Αποδεικτικά στοιχεία για τους λόγους για τους οποίους θεωρείται Καλή Πρακτική
Αυτό το έγγραφο μπορεί να θεωρηθεί ως καλή πρακτική κυρίως λόγω της αξιοπιστίας και της εξειδίκευσης της ερευνητικής ομάδας του έργου που συνέβαλε στη σύνταξή του. Συγκεκριμένα, οι εμπλεκόμενοι φορείς ήταν: η Αυτόνομη Επαρχία του Μπολτσάνο – Νότιο Τιρόλο με την Υπηρεσία Ένταξης και Συμβουλευτικής Στήριξης της Διεύθυνσης Ιταλικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης· το Κέντρο Erickson· το Πανεπιστήμιο της Πάρμας.
Τα ακαδημαϊκά και εκπαιδευτικά ιδρύματα του Μπολτσάνο είναι γνωστά για το ενδιαφέρον τους στη γλωσσολογική έρευνα, καθώς η περιοχή αυτή, στα σύνορα με την Αυστρία, χαρακτηρίζεται από εκτεταμένο διγλωσσισμό και την παρουσία γλωσσικών μειονοτήτων. Οι γλώσσες που ομιλούνται είναι κυρίως τα ιταλικά, τα γερμανικά και τα λατινικά.
Το Κέντρο Erickson είναι ένας οργανισμός που ειδικεύεται στην ένταξη στους τομείς της εκπαίδευσης, της διδασκαλίας, της κοινωνικής εργασίας, της ψυχολογίας και ψυχοθεραπείας, της λογοθεραπείας και της υγείας από το 1984. Εκδίδει βιβλία και διδακτικά παιχνίδια, λειτουργεί εκπαιδευτικό κέντρο και έχει μια ερευνητική ομάδα που συνεργάζεται με τέσσερα ιταλικά πανεπιστήμια.
Το ELICom (Inclusive Linguistic Education and Communication) είναι μια ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου της Πάρμας που ασχολείται με την ένταξη στον τομέα της επικοινωνίας και της γλωσσικής εκπαίδευσης, με ειδική έμφαση στους μαθητές που αντιμετωπίζουν γλωσσικές δυσκολίες, είτε λόγω γλωσσικής ή μαθησιακής διαταραχής, είτε λόγω κοινωνικο-πολιτισμικής και γλωσσικής στέρησης. Το ELICom αποτελεί μέρος του Εργαστηρίου Γλωσσοδιδακτικής του Πανεπιστημίου της Πάρμας και έχει μακροχρόνια συνεργασία με το Κέντρο Erickson.
Μεταβιβασιμότητα
Εφόσον οι καλές πρακτικές που παρουσιάζονται στην παρούσα εργασία στοχεύουν τους δασκάλους όλων των επιπέδων αλλά και άλλους παράγοντες, η μεταβιβασιμότητα μπορεί να θεωρηθεί όχι μόνο ως προαπαιτούμενο, αλλά επίσης και ως πρόσκληση από τους ερευνητές που παρήγαγαν αυτήν την πηγή. Οι στρατηγικές, οι τεχνικές και οι προτεινόμενες δραστηριότητες είναι ευέλικτες και μπορούν εύκολα να προσαρμοστούν σε διάφορες σχολικές τάξεις καθώς επίσης και σε διαφορετικά πλαίσια και χώρες, εφόσον βασίζονται κυρίως στις βασικές εκπαιδευτικές αρχές (μεταξύ άλλων, εξατομικευμένη, επικοινωνιακή και επαγωγική προσέγγιση, συμπόνοια, συμπερίληψη, κλπ.).
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για αυτή την Καλή Πρακτική
Θα βρείτε αυτή την καλή πρακτική στον παρακάτω σύνδεσμο:
Η χρήση βοηθητικών τεχνολογιών προτείνεται και αναφέρεται σε σχέση με τα ανταποδοτικά εργαλεία τα οποία μπορούν να υποστηρίξουν μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες στην εκτέλεση συγκεκριμένων ασκήσεων. Υπάρχουν τα κάτωθι παραδείγματα: γραπτός λόγος από βίντεο, ορθογραφικός έλεγχος, θησαυρός, σύνθεση λόγου.
Κρίσιμα ζητήματα
Το έγγραφο παρουσιάζει ένα μεγάλο αριθμό χρήσιμων στρατηγικών για τη διδασκαλία ξένων γλωσσών σε μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες καλά δομημένες διδακτικές φάσεις και οργανωμένες θεματικά ανά ικανότητα, καθώς επίσης και ενημερωμένες νομικές αναφορές και μια περίληψη των εθνικών τεστ που χαρακτηρίζουν το Ιταλικό σχολικό σύστημα. Ωστόσο, για να συμπληρώσουμε περαιτέρω τη σύνοψη, θα ήταν ενδιαφέρον να είχαμε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με βοηθητικές τεχνολογίες και συγκεκριμένα παραδείγματα σε αυτόν τον τομέα.
Πρόσθετη μάθηση που μπορούμε να αντλήσουμε από αυτό το παράδειγμα Καλής Πρακτικής
Στη διδασκαλία ξένων γλωσσών, η ευελιξία και οι ευπροσάρμοστες τεχνικές είναι σημαντικές γενικά, και ακόμα πιο συγκεκριμένα για τους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες. Δεν υπάρχει μια προσέγγιση που να κάνει για όλους. Οι δάσκαλοι πρέπει να είναι προσαρμόσιμοι, να εξατομικεύουν τις οδηγίες τους έτσι ώστε να απευθύνονται στα ατομικά δυνατά σημεία και τις αδυναμίες. Αυτό μπορεί να συμπεριλαμβάνει πολυαισθητηριακές δραστηριότητες, η ανάλυση πολύπλοκης γραμματικής σε μικρότερα βήματα ή η προσφορά εναλλακτικών μεθόδων αξιολόγησης. Με το να είναι ευέλικτοι, οι δάσκαλοι μπορούν να δημιουργήσουν ένα υποστηρικτικό περιβάλλον όπου όλοι οι μαθητές μπορούν να αναπτύξουν τις γλωσσικές τους ικανότητες αλλά και αυτοπεποίθηση.
