Χώρα Μελέτης: Τσεχία
Περιοχή Εστίασης: Αύξηση της παραγωγικότητας και μείωση του άγχους
Τύπος μαθησιακής δυσκολίας που υποστηρίζει αυτή η Καλή Πρακτική
- Δυσκολίες στην Ανάγνωση και τη Γραφή
- Γενικές ή ειδικές μαθησιακές δυσκολίες
Στόχοι και σκοποί της Καλής Πρακτικής
Η νοητική χαρτογράφηση αποτελεί μια εξαιρετική μέθοδο για τους μαθητές που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην απομνημόνευση λεξιλογίου και γραμματικής.. Είναι επίσης ένα εξαιρετικό εργαλείο ώστε οι μαθητές να οργανώνουν καλύτερα τις σκέψεις τους και τα γραπτά κείμενα.
Οι άνθρωποι με μαθησιακές δυσκολίες συχνά δυσκολεύονται στην απομνημόνευση λέξεων και κειμένων. Επομένως, υπάρχει ανάγκη για μεθόδους με ελάχιστα κείμενα. Μέσα από τους νοητικούς χάρτες, οι μαθητές μαθαίνουν να δημιουργούν συσχετίσεις μεταξύ ιδεών με το να τις συνδέουν μεταξύ τους ως κλαδιά πάνω σε ένα δέντρο. Με τη δημιουργία των δικών τους χαρτών, οι μαθητές έχουν την ελευθερία να ακολουθήσουν το μονοπάτι που τους πάει το μυαλό τους, και έτσι, με αυτόν τον τρόπο, μαθαίνουν πιο αποτελεσματικά.
Επιπλέον, οι νοητικοί χάρτες μπορούν να βάλουν τις οδηγίες της γραμματικής σε μια σειρά, καθιστώντας πιο εύκολο για τους μαθητές να καταλάβουν τους κανόνες. Οι μαθητές μπορούν να χρησιμοποιούν χρώματα και σχήματα της αρεσκείας τους ελεύθερα, και επομένως να συσχετίζουν την κάθε ιδέα με αυτό που έχουν στο μυαλό τους. Κατά συνέπεια, είναι ικανοί να κατανοήσουν, να μάθουν και να συγκρατήσουν πληροφορίες με καλύτερο αποτέλεσμα.
Τέλος, οι μαθητές με δυσκολίες είναι γνωστό ότι δεν είναι καλοί στην οργάνωση. Όταν μαθαίνουν να οργανώνουν έναν νοητικό χάρτη, τους είναι πιο εύκολο να οργανώσουν και τον γραπτό τους λόγο. Αυτή η ικανότητα μπορεί να μεταφερθεί και στη ζωή τους γενικά καθώς θα μπορούν να κατανοήσουν πώς να οργανώνουν τις τσάντες τους, τα θρανία, τις δουλειές τους.
Σύντομη περιγραφή της Καλής Πρακτικής
Η νοητική χαρτογράφηση μπορεί να διδαχθεί από τα αρχικά στάδια της διαδικασίας μάθησης. Αυτό σημαίνει πως μαθητές ακόμα και 6 και 7 ετών μπορούν δυνητικά να επωφεληθούν από αυτήν. Μπορούμε ακόμα και να ισχυριστούμε ότι όσο νωρίτερα αποτυπώνεται αυτή η μέθοδος στον εγκέφαλό τους, τόσο πιο εύκολα εξελίσσουν και βελτιώνουν τη χρήση της με το πέρασμα του χρόνου.
Για τη δημιουργία ενός νοητικού χάρτη πρωτίστως θέτουμε την κεντρική ιδέα, αυτή γύρω από την οποία θα στηθεί ο χάρτης μας, και την ταιριάζουμε με μια εικόνα. Έπειτα κατεβάζουμε διάφορες σχετικές ιδέες και τις σημειώνουμε με χρώμα. Όλοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα χρώματα της αρεσκείας τους και να συνδέσουν τις ιδέες όπως εκείνοι θεωρούν ευκολότερο να τις καταλαβαίνουν. Αυτά είναι τα κλαδιά. Κάθε μαθητής μπορεί να χρησιμοποιήσει σχήματα που του αρέσουν για να βάλει μέσα τις ιδέες του και καλό είναι οι γραμμές που τα συνδέουν να είναι καμπυλωτές έτσι ώστε να είναι πιο ελκυστικό οπτικά. Στη συνέχεια, αντί να γράφουμε ολόκληρες προτάσεις, κάτι το οποίο φαντάζει κουραστικό, γράφουμε λέξεις κλειδιά. Με αυτό τον τρόπο θυμόμαστε ποιες είναι οι βασικές ιδέες του κάθε κλαδιού. Τέλος, προσθέτουμε ή ακόμα και αντικαθιστούμε τις λέξεις με εικόνες, emoji ή γραφικά. Οι εικόνες μπορούν να τραβήξουν την προσοχή κάποιου και να μετατρέψουν μια βαρετή πληροφορία σε κάτι αξιομνημόνευτο, που μαθαίνεται πιο εύκολα και χρησιμοποιείται όταν είναι ανάγκη.
3 Βασικές μαθησιακές Αρχές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτή την Καλή Πρακτική για την υποστήριξη των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες
- Αυτή η μέθοδος θέτει επί τάπητος μια από τις μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες όταν μαθαίνουν μια νέα γλώσσα. Πιο συγκεκριμένα, οι μαθητές με δυσλεξία βρίσκουν τον τεράστιο όγκο λέξεων και κειμένων ιδιαίτερα δύσκολο να συγκρατούν και επομένως να χρησιμοποιούν. Οι νοητικοί χάρτες είναι εδώ προς όφελός τους. Οι πληροφορίες μαθαίνονται με λέξεις κλειδιά. Οι μαθητές πλέον δεν χρειάζονται να αποστηθίζουν παραγράφους ή ατελείωτες σελίδες λεξιλογίου. Οι λέξεις κλειδιά που σχετίζονται με την κεντρική ιδέα, κωδικοποιημένες με χρώματα, δημιουργημένες από τον κάθε ένα μαθητή σύμφωνα με το πώς λειτουργεί ο δικός του εγκέφαλος, είναι ένας ευφυέστατος τρόπος να βοηθηθούν όσοι έχουν ανάγκη την απλοποίηση.
- Επιπλέον, η νοητική χαρτογράφηση είναι μια πολυδιάστατη μέθοδος η οποία ενσωματώνει πληθώρα αισθήσεων, επιτρέποντας έτσι σε όλους τους μαθητές να λάβουν μέρος στη διαδικασία της μάθησης. Εφόσον τα κλαδιά είναι κωδικοποιημένα με χρώμα και οι ιδέες αντιπροσωπεύονται με εικόνες, είναι βοηθητικό για τους μαθητές που μαθαίνουν οπτικά να συγκρατούν τις πληροφορίες ανακαλώντας στη μνήμη τις εικόνες τις οποίες οι ίδιοι επέλεξαν να αντιπροσωπεύσουν μια ιδέα. Τα χρώματα και οι εικόνες βοηθούν τον εγκέφαλο να δημιουργήσει συσχετίσεις και συνδέσεις. Στα κλαδιά μπορεί επίσης να ενσωματωθεί και ήχος, κάτι το οποίο με τη σειρά του σημαίνει ότι βοηθά τους ακουστικούς μαθητές επίσης. Τέλος, εφόσον η νοητική χαρτογράφηση μπορεί να δημιουργηθεί γραπτώς, οι κιναισθητικοί μαθητές έχουν την ικανότητα να χρησιμοποιούν τα υλικά που τους αρέσουν με τις υφές που απολαμβάνουν.
Ως συμπέρασμα, καταλήγουμε ότι όλοι οι διαφορετικοί τύποι μαθητών μπορούν να ωφεληθούν από αυτή τη μέθοδο. Φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η νοητική χαρτογράφηση είναι μια διαδικασία που γεννά δημιουργική σκέψη και ωθεί τους μαθητές να διασκεδάζουν ενώ λαμβάνουν καινούριες γνώσεις. Όλοι οι μαθητές συμπεριλαμβάνονται, ασχέτως των ικανοτήτων τους, και όχι μόνο μαθαίνουν, αλλά και συμμετέχουν στη διαδικασία δημιουργικά. - Τέλος, οφείλουμε να λάβουμε υπόψη ότι η σκέψη, και κατ’ επέκταση, η μάθηση δεν είναι γραμμικές διαδικασίες. Το μυαλό κάθε ατόμου ακολουθεί το δικό του μονοπάτι σκέψης. Όλοι έχουν τον δικό τους μοναδικό τρόπο σκέψης. Επιτρέποντας στους μαθητές να είναι υπεύθυνοι των δικών τους νοητικών χαρτών, αυτόματα δίνουμε σε αυτούς και τους εγκεφάλους τους την ελευθερία να περιπλανηθούν ελεύθερα και να πράξουν σύμφωνα με το πώς το μυαλό τους πηγαίνει μπρος και πίσω σε μια ιδέα. Ο Gadner (1993) είπε ότι «δεν έχει σημασία το πόσο έξυπνος είσαι, αλλά το πώς είσαι έξυπνος», και ο κάθε μαθητής έχει την ευκαιρία να το εξασκήσει αυτό με τον δικό του μοναδικό τρόπο.
Στρατηγικές που χρησιμοποιήθηκαν στο πλαίσιο της Καλής Πρακτικής
- Προσαρμογή των οδηγιών στο κάθε μαθησιακό στυλ.
- Στρατηγικές τροποποίησης ή δημιουργίας διδακτικού υλικού ώστε να ταιριάζει σε διάφορες ικανότητες.
Αποτελέσματα και αντίκτυπος
Όπως αναφέρθηκες προηγουμένως, η νοητική χαρτογράφηση έχει δύο κύριες περιοχές εστίασης στους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες:
- Να απομνημονεύσουν λεξιλόγιο και γραμματική με σκοπό τη συγκράτηση της πληροφορίας και της χρήσης όταν είναι απαραίτητο.
- Να οργανώσει τις σκέψεις των μαθητών, κάτι το οποίο θα τους βοηθήσει μακροπρόθεσμα στη γενική χρήση της γλώσσας (ακόμα και της μητρικής τους) καθώς και στη ζωή τους γενικά.
Όταν μαθαίνουμε κάτι, χρειάζεται να ενεργοποιήσουμε τη μνήμη μας έτσι ώστε να αποθηκεύσουμε την πληροφορία και να είμαστε ικανοί να τη συγκρατήσουμε και να τη χρησιμοποιήσουμε. Η νοητική χαρτογράφηση μεγεθύνει και ενδυναμώνει τη διαδικασία απομνημόνευσης και απόκτηση γλώσσας μέσα από εικόνες. Αυτό θεωρείται εξαιρετικά σημαντικό από τη γνωστική παιδαγωγία επειδή δίνει το ερέθισμα στη μνήμη δημιουργώντας ισχυρές διασυνδέσεις.
Όσον αφορά την οργάνωση, ο νοητικός χάρτης μπορεί να βοηθήσει τη χαοτική διαδικασία που κατέχει ένας νεαρός μαθητής με μαθησιακές δυσκολίες. Μέσω της εκπαίδευσης των μαθητών της βασικής δομής γραφής, ύστερα από αρκετή εξάσκηση, θα έχουν τη δυνατότητα να αναπαράγουν τις οδηγίες των δασκάλων τους και να τις πάνε ένα βήμα παραπέρα προσθέτοντας τις δικές τους ιδέες και επομένως αρχίζοντας να έχουν οργανωμένες σκέψεις με συνοχή. Αυτό φυσικά μπορεί να εφαρμοστεί και στη μητρική τους γλώσσα.
Πρόσθετα, μπορούμε να εμβαθύνουμε κοιτώντας στα αποτελέσματά του και βλέποντας ότι έχει αρκετά άλλα πράγματα να προσφέρει. Για παράδειγμα, οι δάσκαλοι μπορούν να δημιουργήσουν ατομικά πλάνα μαθήματος απλώς κοιτώντας τον νοητικό χάρτη κάθε παιδιού. Παίρνουν μια πολύτιμη ματιά του πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος του κάθε παιδιού και το χρησιμοποιούν προς όφελός του. Επιπλέον, οι δάσκαλοι μπορούν να χωρίσουν την αίθουσα σε ομάδες και να βάλουν τους μαθητές να δημιουργούν χάρτες ως μέρος διαφόρων πρότζεκτ. Αφού έχουν διδαχθεί πώς να λειτουργούν οι νοητικοί χάρτες, θα είναι μια εύκολη άσκηση για αυτούς και θα προσπαθήσουν να συνεργαστούν για να συνδυάσουν όλες τις ιδέες τους για το καλό του πρότζεκτ.
Αποδεικτικά στοιχεία για τους λόγους για τους οποίους θεωρείται Καλή Πρακτική
Η νοητική χαρτογράφηση έχει ερευνηθεί σε ποικίλα περιβάλλοντα σε διάφορα ακαδημαϊκά επίπεδα και στις περισσότερες περιπτώσεις έχει αποδειχθεί ότι όντως λειτουργεί. Ωστόσο, καθώς υπάρχει έλλειψη ερευνών πάνω σε μαθητές ξένων γλωσσών με μαθησιακές δυσκολίες μεταξύ 6 και 12 ετών, μπορούμε να συμπεράνουμε τη χρησιμότητά της βάσει λογικών υποθέσεων.
Πρώτον, οι νοητικοί χάρτες βελτιώνουν την κριτική σκέψη. Οι μαθητές μαθαίνουν να σκέφτονται μόνοι τους έτσι ώστε να οργανώνουν τις πληροφορίες με έναν δομημένο και λογικό τρόπο και μόλις αυτός επιτευχθεί, είναι πλέον ικανοί να κατανοούν καλύτερα τη σχέση διαφόρων ιδεών και επομένως να εξασκούν την κριτική τους σκέψη προσδιορίζοντας τι είναι σωστό και τι λάθος.
Επιπλέον, κανένας μαθητής δεν κατανοεί και συγκρατεί μια πληροφορία με τον ίδιο τρόπο που το κάνει κάποιος άλλος. Κάνοντας χρήση των μυαλών όλων, μπορούμε να βεβαιωθούμε ότι ο στόχος θα επιτευχθεί καθώς ο χάρτης μιμείται τον τρόπο που μαθαίνει ο εγκέφαλος. Οι μαθητές οπτικοποιούν την ιεραρχία της πληροφορίες και με το να την καθιστούν ξεκάθαρη και απλή, είναι ικανοί να τη συγκρατούν. Είναι εξαιρετικά βοηθητικό το γεγονός ότι οι μαθητές δεν πιέζονται να μάθουν με πανομοιότυπο τρόπο με κάποιον άλλο, αλλά με τον δικό τους.
Δεύτερον, οι νοητικοί χάρτες ενθαρρύνουν την ενεργό μάθηση. Αντί να παρακολουθούν τον δάσκαλο παθητικά να παραδίδει το μάθημα, οι μαθητές μπορούν να συμμετέχουν στη διαδικασία μάθησης αναλύοντας και οργανώνοντας ενεργά την πληροφορία. Αυτό φυσικά σημαίνει ότι η νοητική χαρτογράφηση είναι η τέλεια βάση για τη δια βίου μάθηση καθώς επιτρέπει στους μαθητές να κατηγοριοποιούν και να οργανώνουν πληροφορίες χωρίς καμία βοήθεια, σύμφωνα μόνο με το πώς οι ίδιοι μπορούν να μάθουν αποτελεσματικά. Και αυτό, σίγουρα, είναι μια πολύτιμη ικανότητα όταν μιλάμε για δια βίου μάθηση.
Κάτι τελευταίο που αξίζει να σημειωθεί είναι ότι η νοητική χαρτογράφηση είναι εξαιρετικό υλικό για προετοιμασία εξετάσεων. Κάνοντας επανάληψη τους ήδη φτιαγμένους χάρτες τους, οι μαθητές μπορούν να σκανάρουν την ύλη πολύ γρηγορότερα απ’ ότι θα έκαναν εάν είχαν διαβάσει από κάποιο βιβλίο και επίσης μπορούν να κάνουν την επανάληψη με τρόπο πολύ πιο κατανοητό για τους ίδιους. Έτσι, δεν χρειάζονται να σπαταλούν τον πολύτιμο χρόνο τους μελετώντας ατελείωτες σελίδες κάθε φορά, κάτι το οποίο μπορεί να είναι και αρκετά αγχωτικό για μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες.
Μεταβιβασιμότητα
Η νοητική χαρτογράφηση μπορεί πολύ εύκολα να διδαχθεί σε κάθε μαθητή οποιασδήποτε ηλικίας και ικανότητας. Στην ουσία διδάσκει τους μαθητές πώς να χρησιμοποιούν το μυαλό τους και να είναι δημιουργικοί. Μπορεί να διδαχθεί σε κάθε γλώσσα και σε οποιοδήποτε επίπεδο. Οι νεαροί μαθητές μπορούν να ξεκινήσουν να χρησιμοποιούν τους νοητικούς χάρτες στην πιο απλή τους μορφή ακόμα και από την Α Δημοτικού.
Οι μαθητές μπορούν να ξεκινήσουν μαθαίνοντας πώς να δομούν τους χάρτες τους γραπτώς, γραμμένους σε χαρτί, και στη συνέχεια να προχωρήσουν σε μοντέρνες βοηθητικές τεχνολογίες μέσω υπολογιστών και άλλων εργαλείων. Στην πραγματικότητα, εξαιτίας της γρήγορα εξελισσόμενης τεχνολογίας, τώρα περισσότερο από ποτέ , οι μαθητές μπορούν να βοηθηθούν από απλές συσκευές που βρίσκονται στο σπίτι (τάμπλετ, κινητά τηλέφωνα). Τα λογισμικά υπολογιστών και οι εφαρμογές έχουν είναι πλέον τόσο προηγμένα όπου μπορείς να βρεις κάτι που να καλύπτει τις δικές σου ανάγκες και να κάνει τη δουλειά που θες.
Κάτι αξιοσημείωτο είναι το πώς εξελίσσονται οι νοητικοί χάρτες σε δομή σύμφωνα με το επίπεδο και τη χρήση. Όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, οι νοητικοί χάρτες μπορεί να ξεκινήσουν να χρησιμοποιούνται ακόμα και από την Α Δημοτικού. Αυτό σημαίνει πως μέχρι οι μαθητές να φθάσουν την ΣΤ’ τάξη, ύστερα από χρόνια εξάσκησης, η μέθοδος θα έχει εξελιχθεί τόσο όπου δεν θα χρειάζονται πλέον οδηγίες σχετικά με καινούριο λεξιλόγιο, γραμματική, έκθεση, επανάληψη. Επομένως, αυτό το καθιστά πολύτιμο εφόδιο για το ταξίδι της δια βίου μάθησης.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για αυτή την Καλή Πρακτική
Οι νοητικοί χάρτες μπορούν να δημιουργηθούν είτε στο χέρι είτε με βοηθητικές τεχνολογίες. Το σπουδαίο σε αυτί είναι ότι ο κάθε μαθητής έχει την ευκαιρία να επιλέξει αυτό που προτιμάει και που νιώθει πιο άνετος ότι μαθαίνει πιο αποτελεσματικά.
Οι κιναισθητικοί μαθητές, πιθανώς, θα επιλέξουν τη χειροπιαστή επιλογή. Εφόσον μαθαίνουν μέσα από την κίνηση και την αφή, αυτοί οι μαθητές είναι ελεύθεροι να κινούνται τριγύρω στον χώρο χρησιμοποιώντας τα υλικά που έχουν επιλέξει. Οι υφές είναι επίσης σημαντικές όταν αντιμετωπίζουμε αυτούς τους μαθητές, οπότε πρέπει να μπορούμε να μπορούμε να παρέχουμε χαρτόνια, μαρκαδόρους, ψαλίδια, περιοδικά, αυτοκόλλητα και γενικά οτιδήποτε θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε ένα κολλάζ, να είναι διαθέσιμο στον μαθητή.
Από την άλλη, οι οπτικοί και ακουστικοί μαθητές θα μπορούσαν να επιλέξουν να δημιουργήσουν τους χάρτες τους με βοηθητικές τεχνολογίες καθώς αυτό τους βοηθά με τον συγκεκριμένο τρόπο που μπορούν να μάθουν. Η τεχνολογία έχει κάνει τεράστια άλματα την τελευταία δεκαετία και με τα θετικά αποτελέσματα που έχουν παρουσιαστεί στην έρευνα των νοητικών χαρτών, αυτή τη στιγμή έχουμε πληθώρα λογισμικών για τους υπολογιστές καθώς και εφαρμογές για τα τάμπλετ και τα κινητά μας.
Κρίσιμα ζητήματα
Προτού εφαρμόσουμε τη νοητική χαρτογράφηση μέσα σε μια τάξη, πρέπει να βεβαιωθούμε ότι οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν τη μέθοδο είναι επαρκώς εκπαιδευμένοι στη μέθοδο και οι ίδιοι. Μπορεί να φαίνεται εύκολη η εφαρμογή της, αλλά η λάθος καθοδήγηση μπορεί να επιφέρει ανεπιθύμητα αποτελέσματα προσθέτοντας σύγχυση στους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες όταν μαθαίνουν μια ξένη γλώσσα Συνεπώς, καλό θα ήταν οι εκπαιδευτικοί να περνούν από κάποιο σεμινάριο σχετικά με το πώς να δημιουργούν και να διδάσκουν τη νοητική χαρτογράφηση.
Επιπροσθέτως, οι μαθητές πρέπει να διδάσκονται πώς να χρησιμοποιούν και να δημιουργούν νοητικούς χάρτες σύμφωνα με την ηλικία και τις δυνατότητές τους. Εάν εισάγουμε σε έναν 7χρονο έναν ολοκληρωμένο χάρτη που χρησιμοποιείται από έναν 15χρόνο, το μόνο που θα καταφέρουμε είναι να δημιουργήσουμε σύγχυση και άγχος. Πρέπει να είμαστε πολύ ξεκάθαροι με το πώς καθοδηγούμε τους νεαρούς μαθητές να χτίζουν νοητικούς χάρτες έτσι ώστε να τους δίνουμε κίνητρο και να μην δημιουργούμε αρνητικά συναισθήματα τα οποία θα τους διώξουν παρά θα τους φέρουν κοντά στη μάθηση.
Τέλος, είναι απαραίτητο οι νοητικοί χάρτες να εξασκούνται εκτενώς για να χρησιμοποιούνται με τον βέλτιστο τρόπο. Αυτό ισχύει και για τους μαθητές αλλά και τους δάσκαλους. Όπως οποιαδήποτε άλλη ικανότητα, η νοητική χαρτογράφηση χρειάζεται να εξασκείται συνεχώς για να τελειοποιηθεί και να φέρει αποτελέσματα.
Πρόσθετη μάθηση που μπορούμε να αντλήσουμε από αυτό το παράδειγμα Καλής Πρακτικής
Το μόνο που μπορούμε να συμπεράνουμε από την επιτυχία των νοητικών χαρτών είναι η αναγκαιότητα για μειωμένα κείμενα στη γραμματική και τις οδηγίες.
Οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες τείνουν να χάνονται όταν τους παρουσιάζονται καινούρια γραμματικά φαινόμενα. Εστιάζουν περισσότερο στην προσπάθειά τους να καταφέρουν να διαβάσουν την πληροφορία παρά να την επεξεργαστούν και να την κατανοήσουν. Οι περισσότεροι εκδοτικοί οίκοι δείχνουν να ξεχνούν ότι οι τάξεις αποτελούνται από μαθητές με μεικτές ικανότητες και τυπώνουν ακόμη βιβλία γεμάτα κουραστικά κείμενα. Αυτό δεν είναι μόνο εμπόδιο για τους μαθητές με δυσκολίες, αλλά και για όλους τους μαθητές γενικά καθώς η πλειοψηφία βρίσκει τη διδασκαλία της γραμματικής υπερβολικά βαρετή. Οπότε μπορούμε μόνο να φανταστούμε πώς νιώθουν όταν αυτό γίνεται μέσω βαρετών κειμένων.
Επομένως, είναι λογικό η διδασκαλία της γραμματικής να πρέπει να γίνεται με πιο πρακτικά μέσα και με ελάχιστα κείμενα εάν θέλουμε οι μαθητές να μπορούν να συμμετέχουν και να κατανοούν τις νέες πληροφορίες.
